Khoa tâm lý học nhận diện một
số những rối loạn nhân cách
mà những người có những rối
loạn này không thể có hạnh
phúc lứa đôi vì không hội đủ
ba điều kiện kể trên. Những rối
loạn nhân cách này ăn sâu vào
bản tính của người này đến
độ họ không cho rằng họ sai
hay cần sửa đổi, họ cho rằng
xã hội và mọi người chung
quanh mới là sai và cần sửa
đổi.Những mẫu người này :
Nhân cách dạng đa nghi
(paranoid personality
disorder): người này đa nghi,
bi quan, không tin ai, kể cả
người mình yêu. Sự đa nghi
này không có gì lay chuyển
được. Người này có bề ngoài
dè dặt, nghiêm chỉnh, ít cười
đùa, cẩn thận, hay tránh xa
người khác và đám đông. Họ
có thể biết rung động vì tình,
nhưng quá bận rộn với sự đa
nghi nên thường thuyết phục
người yêu cũng đa nghi như
mình và cản trở đường tiến
của người yêu. Mẫu người này
tương đối khó nhận diện, vì họ
che dấu sự đa nghi của họ một
cách rất tài tình. Họ ít khi theo
đuổi hay tán tỉnh ai. Nếu họ
thông minh, học giỏi, có nhan
sắc hoặc đẹp trai, họ có thể có
nhiều người theo đuổi họ. Vẻ
im lặng, dè dặt của họ có thể là
một đặc tính thu hút người
khác.Một nhân vật tiêu biểu là
nhân vật bodyguard trong
phim Bodyguard do Kevin
Costner đóng. Anh chàng này
lúc nào cũng sẵn sàng để đối
phó với kẻ gian. Anh giữ một
bộ mặt lạnh lùng, nghiêm
chỉnh, không để cho ai "giỡn
mặt". Anh là người cận vệ của
cô ca sĩ Whitney Houston. Khi
cô quyến rũ anh vào vòng tình
ái, thì anh cũng hưởng ứng
một cách thụ động. Sau một
đêm ân ái, sáng mai anh lại
lạnh lùng bắt tay vào nhiệm vụ
chính của anh, như không có
chuyện gì xảy ra, làm cho cô
Whitney Houston nổi giận cành
hông. Sau khi hoàn thành
nhiệm vụ , bắt được kẻ gian
muốn giết chết Whitney, anh
tiếp tục với công việc cận vệ
của anh đối với một thân chủ
mới, không chút lưu luyến cô
Whitney hay có dự định tiếp
tục mối tình lãng mạn này.
Nhân cách dạng phân liệt
(schizoid personality disorder):
người này hoàn toàn không
tha thiết đến hạnh phúc lứa
đôi. Họ thoải mái sống một
mình trong thế giới riêng của
họ và thấy bực dọc khó chịu
khi có sự hiện diện của người
khác hay của đám đông. Họ
hay chọn nghề làm việc có tính
cách lẻ loi hơn là những việc
cần sự hợp tác của nhiều
người, tức là những việc thiên
về kỹ thuật hơn là giao tế.
Người này sẽ không đi tán tỉnh
hay làm quen với người khác
và sẽ không làm phiền ai. Nếu
bạn đem lòng yêu người này
thì bạn chỉ yêu đơn phương
mà thôi. Họ sẽ né tránh bạn.
Biết được mẫu người này giúp
bạn bớt đau khổ vì họ không
biết yêu chứ không phải...chê
bạn. Bạn cũng đừng mất
công...dạy họ biết yêu.
Nhân cách dạng tránh né
(avoidant personality
disorder): người này khao khát
tình yêu, nhưng không vượt
được sự e ngại và sợ hãi của
mình, nên trốn tình yêu, trốn
người khác. Họ sống cô đơn,
nhưng đau khổ vì cô đơn, khác
với người dạng phân liệt. Nếu
bạn lỡ yêu người này, đừng hy
vọng sẽ làm họ bớt sợ, đừng
nghĩ rằng bạn sẽ có thể dùng
tình yêu của bạn để trấn an họ
và đem lại hạnh phúc cho họ.
Thường thường, bạn cũng khó
gặp người này và người dạng
phân liệt vì họ không đi ra
ngoài, họ tránh né mọi người.
Nhân cách dạng tự yêu mình
(narcissistic personality
disorder): đây là một loại rối
loạn nhân cách...phiền hà nhất,
cho chính đương sự và cho
chính người yêu của họ. Bề
ngoài, họ rất niềm nở, vồn vã,
nồng nàn, mãnh liệt, họ làm
cho bạn tưởng là họ có thể
chết vì bạn, chết vì tình,
nhưng tất cả những sự nồng
nàn hay chết vì tình này được
thúc đẩy bởi những xáo trộn
nội tâm của họ, chứ không đến
từ sự chân thành quan tâm
đến hạnh phúc của bạn. Ðúng
như tên gọi, người này không
biết yêu ai khác, họ chỉ yêu
chính họ mà thôi. Trong suốt
cuộc tình hay trong tất cả
những liên hệ khác (kể cả bạn
bè và nghề nghiệp) họ giao
thiệp có tính cách lợi dụng, để
đạt được nhu cầu vật chất
hoặc tinh thần của chính họ
mà không hề có khả năng
thông cảm hay quan tâm đến
người khác. Những người này
có thể rất thông minh và giỏi
giang, đẹp trai hoặc đẹp gái,
hoạt bát và có sức thu hút rất
mãnh liệt. Họ rất dễ kết bạn và
dễ tìm được người yêu, nhưng
không giữ được người yêu và
không có hạnh phúc lứa đôi.
Ðây là loại người đau khổ vì
tình vì họ có thể yêu rất mãnh
liệt trong giai đoạn Tình Yêu
Lãng Mạn, nhưng khi chạm trán
với Giai Ðoạn Tranh Thắng thì
họ không biết nhượng bộ,
không nhìn được cái sai của
mình, họ chỉ thấy rằng người
khác cần phải sửa đổi cho
đúng ý họ mà thôi. Trong Giai
Ðoạn Tình Yêu Lãng Mạn, họ có
thể làm bất cứ điều gì, kể cả
việc tự tử chết, để đoạt được
người yêu, nhưng sau khi đạt
được rồi thì họ thao túng và
cho rằng mọi việc phải tuân
theo ý họ thì mới đúng. Ai yêu
nhầm người nầy sẽ rất khổ vì
đời sống luôn luôn căng thẳng,
lúc nào cũng tập trung trong
việc làm vừa lòng họ mà không
biết làm sao, vì nhu cầu của họ
không đáy. Trong khi đó bạn
lại thấy thất vọng và chán nản
vì nhu cầu của bạn không hề
được người này để ý tới.
Nhân cách dạng ranh giới
(borderline personality
disorder): đây cũng là một mẫu
người đau khổ vì tình, và làm
người khác đau khổ. Tuy tiếng
Việt gọi là "ranh giới" nhưng
tiếng Anh mới thật sự nói lên
tình cảnh tâm hồn của người
này, là một tình trạng "lưng
chừng", "nửa nạc nửa mỡ",
"không giống ai", "ngô không
ra ngô, khoai không ra khoai"
" tỉnh không ra tỉnh, điên không
ra điên", "hơi mát mát". Người
này rất nhạy cảm, rất sợ bị bỏ
rơi. Yêu ai thì yêu cuồng nhiệt,
ghét ai thì ghét thậm tệ. Tánh
tình bộp chộp, ẩu tả, muốn gì
là làm liền, không biết chờ đợi.
Người này vui buồn bất chợt,
vui đó rồi buồn đó. Lối lý luận
của người này có tính cách cực
đoan, hoàn toàn tốt hay hoàn
toàn xấu mà không nhìn được
những khía cạnh phức tạp của
vấn đề. Cả mẫu người này lẫn
mẫu người tự yêu mình
thường có khuynh hướng tự
hủy mình mỗi khi thất vọng,
nghĩ rằng mình bị bỏ rơi hoặc
không đạt được điều mình
muốn. Những phương pháp tự
hủy mình thường là cắt cổ tay
và uống thuốc quá liều. Tình
yêu với người này luôn luôn
sôi nổi, vừa mới vui vẻ âu yếm
đó, li gây gỗ, có thể ẩu đả liền
lập tức. Yêu cuồng nhiệt là vậy,
nhưng người này hoàn toàn
không có khả năng lo lắng và
quan tâm đến người mình yêu.
Cũng như tất cả các rối loạn
nhân cách, những người có rối
loạn nhân cách không nghĩ là
họ sai. Họ nghĩ là người khác
và xã hội là sai và cần thay đổi
cho phù hợp với họ. Một thí dụ
của nhân cách dạng ranh giới
là nhân vật nữ do tài tử Glenn
Close đóng trong phim Fatal
Attraction, chung với Michael
Douglas. Anh chàng Michael là
một người chồng tốt , có vợ
đẹp và hiền, gia đình hạnh
phúc. Trong một dịp vợ đi xa
nhà, anh rơi vào một cuộc tình
một đêm với một người đàn
bà quyến rũ là Glenn Close. Sự
thu hút dục tình của hai người
vô cùng mãnh liệt trong một
đêm. Sau đó, anh không có dự
định tiếp tục, nhưng Glenn thì
không nghĩ như vậy, nàng
không chịu nổi tâm trạng bị bỏ
rơi, và bị ám ảnh không nguôi.
Nàng theo rình mò Michael và
toan giết chết chàng chỉ vì
không chịu được sự hất hủi
của chàng.
Nhân cách dạng chống đối xã
hội (antisocial personality
disorder): đây là loại người "có
máu" gian và lừa đảo người
khác cho quyền lợi của họ. Họ
gian xảo về mọi phương diện,
tiền và tình, miễn là đạt được
mục đích. Họ bày mưu tính kế
để lường gạt tình yêu. Ðiều
nguy hiểm, là loại người này
rất duyên dáng và khả ái, họ
nói chuyện rất hay, rất êm tai.
Họ đón ý rất tài tình, biết cách
săn sóc và quan tâm, cho nên
thời gian đầu rất dễ lầm lẫn
với tình yêu chân thật. Thời
gian trôi qua, mất cả tình lẫn
tiền mới biết ra thì đã trễ rồi.
Muốn nhận diện người này
tương đối khó, thường phải
dựa vào sự điều tra, tìm hiểu
quá khứ và thành tích qua
những nạn nhân cũ của họ.
Nhân vật điển hình cho dạng
này là nhân vật Sở Khanh
trong truyện Kiều, và rất nhiều
những nhân vật gian ác khác
trong cuộc đời. Quý bạn đọc có
thể tưởng tượng ra được nỗi
đau khổ xảy đến cho những
người phối ngẫu nếu vì hoàn
cảnh ( bị ép duyên như trong
xã hội xưa, hay "trao thân
nhằm tướng cướp") mà lấy
phải những mẫu người kể
trên, những mẫu người không
thể đem hạnh phúc lứa đôi cho
bất cứ ai, những mẫu người
chỉ nên sống một mình hoặc
chỉ nên có những cuộc tình
lãng mạn ngắn ngủi.Ngoài ra,
có một số mẫu người có thể có
hạnh phúc lứa đôi, nhưng khá
khó khăn, đòi hỏi sự thông
cảm rất nhiều từ người bạn
đường , đó là:
Nhân cách phụ thuộc
(dependent personality
disorder): người này cần một
người khác để sống và để
nương tựa. Họ không có ý
hướng, hướng đi trong đời
sống của họ. Họ không có lập
trường và thường tùy theo lập
trường của người khác. Họ
như cây tùng gửi phải có một
thân lớn cứng cát cho họ leo
lên. Họ có thể trở thành một
gánh nặng vì không tự lập và
lúc nào cũng đeo theo và bám
sát người họ yêu không rời.
Nhân vật điển hình là Hàn Ni
trong truyện Mùa Thu Lá Bay
của Quỳnh Dao. Như vậy,
người bạn đường của họ nếu
chấp nhận việc bảo bọc , lo lắng
cho họ thì cũng có thể có một
hạnh phúc nào đó.
Nhân cách ám ảnh xung đột
(obsessive compulsive
personality disorder): người
này có một đời sống gương
mẫu, một lề thói cố định mà họ
không muốn thay đổi. Họ cần
sống trong một môi trường
mà mọi đồ dùng hay thời khóa
biểu sinh hoạt đã được định
sẵn theo ý riêng của họ. Họ keo
kiệt, thích để dành tiền, tình
cảm lạnh lùng, làm việc ngày
đêm, mê làm hơn người yêu.
Người này khó yêu ai vì những
lý do trên, nhưng nếu ai yêu
họ và chấp nhận họ, thì cũng
có thể có hạnh phúc lứa đôi ở
một mức độ tương đối. Nhân
vật điển hình của nhân cách
ám ảnh xung đột là nhân vật
nam được đóng bởi Jack
Nicholson trong phim "As Good
As It Gets". Anh chàng này là
văn sĩ , anh đi ăn thường đem
theo bộ muỗng dĩa của chính
anh, và muốn bộ muỗng dĩa
này được xếp đặt theo một vị
trí nhất định. Anh cùng ăn một
món mỗi ngày mà người bồi
bàn thuộc nằm lòng. Anh yêu
cô...Hunt. Cô lúc đầu không
thích anh, nhưng sau cũng
thấy anh lạ lạ dễ thương, lại
thêm sự khuyến khích của mẹ
cô, cô bắt đầu chấp nhận anh
để tiến tới với anh, biết rằng
con người anh chỉ đến thế là
cùng (as good as it gets),
không thể mong anh khá hơn.
MẪU NGƯỜI CÓ THỂ CÓ HẠNH
PHÚC LỨA ÐÔI
Những ai không lọt vào một
trong những mẫu người có rối
loạn nhân cách kể trên, tức là
những người bình thường còn
lại, là những người có thể có
hạnh phúc lứa đôi.Chắc quý
bạn đọc sau khi đọc phần mô
tả những mẫu người kể trên,
có khi cũng cảm thấy "chột
dạ": "sao giống tui quá". Ðúng
như vậy, trên thực tế, chúng
ta ai cũng có một chút của
dạng này hay dạng kia. Ðó là
bình thường. Chỉ gọi là có rối
loạn nhân cách khi người này
có đa số đặc tính được mô tả.
Những đặc tính này tồn tại với
thời gian, và nhất là, người
này không có khả năng nhìn
thấy những khuyết điểm của
mình để mà tìm cách sửa đổi.
Nếu bạn cho rằng bạn có rối
loạn nhân cách thì thường là
bạn không có. Ðiều này rất
đáng buồn và đáng tiếc vì có
nghĩa là những người có rối
loạn nhân cách là những người
rất đau khổ và làm người khác
đau khổ nhưng lại không sửa
được. Chỉ còn cách là những
người bình thường tìm cách
nhận diện những loại người
này một cách sớm sủa
hầu...kính nhi viễn chi hoặc...
cao chạy xa bay.
Chắc quý bạn đọc cũng thắc
mắc không biết những người
có rối loạn nhân cách kể trên
nhiều bao nhiêu trong cuộc
đời này, để mà tránh. Rất tiếc,
tôi không đọc được ở đâu có
thống kê về những mẫu người
này. Tôi nghĩ lý do dễ hiểu là vì
họ không nhận là họ có rối loạn
nhân cách. Những người có rối
loạn nhân cách dạng tự yêu
mình hay dạng ranh giới có
thể phải vào nhà thương tâm
thần khi có những hành động
nông nổi như tự tử vì một sự
thất vọng nhỏ nhặt, hoặc phát
bệnh trầm cảm, thì các bác sĩ
tâm thần có thể nhận diện
được. Người có rối loạn nhân
cách dạng phân liệt và dạng
tránh né không làm phiền ai,
miễn người khác để họ yên.
Dạng tự yêu mình và dạng
ranh giới là dạng khổ nhất và
làm người khác khổ nhất.